Depresja 

[łac.], 

med. w psychiatrii termin wieloznaczny oznaczający: podstawowy objaw zespołu depresyjnego, tj. depresyjny nastrój, sam zespół depresyjny oraz zaburzenia (choroby) przejawiające się objawami depresyjnymi;

Depresja dotyczy 350 milionów światowej populacji, w tym 1,5 miliona Polaków. Badania ostatnich dziesięcioleci wskazują na wzrostowy trend zachorowania, skłaniający do postrzegania depresji w aspekcie choroby cywilizacyjnej. Szczególnie dotyczy to populacji po 65 r.ż., gdzie odsetek zachorowań sięga 20% i wiąże się z niepełnosprawnością, zwiększoną śmiertelnością pacjentów i  gorszymi wynikami leczenia chorób przewlekłych. Szacuje się, że do 2020 roku depresja stanie się drugą najczęstszą, po chorobie niedokrwiennej serca, przyczyną niepełnosprawności na świecie. Natomiast z ekonomicznego punktu widzenia depresja stanowi znaczące obciążenie dla budżetu Państwa, szacowane na około 2,6 miliarda złotych w skali roku. Ze względu na wysokie koszty społeczne oraz zagrożenie śmiertelnością, diagnostyka i leczenie depresji powinny stać się priorytetem w obszarze chorób psychiatrycznych.

Objawy depresji:

1. obniżony nastrój, czyli depresja jako objaw
2. brak radości (anhedonia)
3. brak energii (anergia)
4. negatywna własna ocena
5. poczucie winy
6. myśli i zachowania samobójcze
7. niesprawność intelektualna
8. zaburzenie aktywności
9. zaburzenia snu
10. zaburzenia apetytu i masy ciała

Nie bez znaczenia jest także wygląd chorego:

• mimika: uboga
• wyraz twarzy: smutny lub napięty
• głos: monotonny (bez modulacji), tempo wypowiedzi: spowolnione
• ruchy: spowolniałe, ociężałe, niepokój ruchowy (częsta zmiana pozycji ciała w czasie siedzenia, manipulowanie palcami rąk)

Depresji  towarzyszą  często  uporczywe  dolegliwości  cielesne, jak na przykład:

• bóle żołądkowo-jelitowe
• bóle głowy
• bóle podbrzusza
• bóle pleców

U wielu chorujących objawy te wysuwają się na pierwszy plan.

Depresja staje się prawdopodobna, o ile ujawnią się równocześnie co najmniej cztery objawy z tej listy, w tym co najmniej dwa podstawowe i będą utrzymywać nieprzerwanie  przez okres co najmniej dwóch tygodni.

PRZYCZYNY DEPRESJI:

Depresja rzadko ma tylko jedną przyczynę. Chorobę najczęściej wywołują różne, złożone czynniki takie jak negatywne doświadczenia, ciężkie choroby trwające długi czas, czynniki dziedziczne, cechy osobowości, warunki życiowe. Współczesne czasy (zmiany cywilizacyjne, wzrost temu życia, kryzys ekonomiczny) generują dodatkowe czynniki rozwoju depresji, są nimi: zaburzenia rytmów okołodobowych (więcej pracujemy, mniej śpimy) oraz przewlekły stres. Rozregulowanie rytmów dobowych może prowadzić do zaburzenia cyklów zmian nastroju oraz snu i aktywności, wpływając na sposób funkcjonowania człowieka w ciągu doby. U chorych na depresję objawy rozregulowania zegara biologicznego występują tak często, że uważa się je wręcz za jedną z najbardziej charakterystycznych cech tej choroby.

Depresja- diagnoza

W przypadku depresji podstawową metodą diagnostyczną, która pozwala ustalić rozpoznanie, jest dokładne badanie psychiatryczne i wywiad (rozmowa z pacjentem, w miarę możliwości też z jego bliskimi/opiekunami).

Ważne jest także diagnozowanie ewentualnych współistniejących zaburzeń psychicznych (np. lękowych, nadużywania substancji psychoaktywnych). Istotna jest ocena stanu zdrowia somatycznego oraz przeprowadzenie zestawu badań laboratoryjnych w celu wykluczenia lub potwierdzenia zaburzeń ogólnomedycznych, które mogą być przyczyną depresji lub z nią współwystępować (np. niedoczynność lub nadczynność tarczycy).

W przypadku wystąpienia depresji wskazana jest także wizyta kontrolna u lekarza rodzinnego i/lub specjalistów z innych dziedzin medycyny w celu pełnej oceny stanu zdrowia chorego i oceny dotychczasowego leczenia przewlekłych chorób somatycznych występujących u pacjenta.

Depresja jest ogólnoustrojową chorobą, dotykającą ludzi wszystkich społeczności na całym świecie. Związana z  bardzo częstym współwystępowaniem chorób somatycznych, uzasadnia konieczność wzmożonej czujności lekarzy oraz współpracy pomiędzy specjalistami, celem jak najwcześniejszego rozpoznania jednostek chorobowych oraz klinicznej poprawy ich przebiegu. Uwagę należy przede wszystkim skupić na obszarze dotyczącym zapobiegania depresji. Realizacja programów profilaktycznych przyczynia się do zwiększenia świadomości ludzi, wytypowania osób z  grup podwyższonego ryzyka oraz promocji zdrowia psychicznego. Profilaktyka depresji powinna prowadzić do zmniejszenia nakładów finansowych związanych z leczeniem zbyt późno zdiagnozowanej choroby i w konsekwencji absencji pracowniczej, jak również do zmniejszenia degradacji społecznej, a także stygmatyzacji związanej z  leczeniem psychiatrycznym.

Depresja: leczenie. Farmakoterapia, psychoedukacja, psychoterapia, i inne

Wskazane jest, aby leczenie depresji było kompleksowe, tzn. łączyło zarówno metody farmakologiczne (właściwie dobrany lek/leki przeciwdepresyjne) oraz psychoterapię (i/lub inne formy terapii czy zajęć terapeutycznych) i psychoedukację.

Podstawowe metody terapeutyczne

Farmakoterapia

Farmakoterapia (leki przeciwdepresyjne) – leki powinny być dobierane odpowiednio do objawów depresji występujących u danego chorego, z uwzględnieniem profilu działań niepożądanych, chorób współistniejących oraz ewentualnych innych leków, które przyjmuje pacjent. Powinna to być wspólna decyzja lekarza i pacjenta. Leki przeciwdepresyjne nie uzależniają. Należy je przyjmować codziennie zgodnie z zaleceniami lekarza. Poprawa może być odczuwana dopiero po 2–4 tygodniach farmakoterapii. Prawidłowo prowadzone leczenie farmakologiczne daje zadowalającą poprawę u ok. 70% pacjentów już po pierwszej kuracji. U pozostałych pacjentów w przypadku braku poprawy zmienia się lek/leki przeciwdepresyjne i czasami wprowadza leki wspomagające z innych grup. Leków nie można odstawiać bez konsultacji z lekarzem, nawet w przypadku poprawy samopoczucia, gdyż może to spowodować wystąpienie objawów odstawiennych i nawrót depresji. Łagodne działania niepożądane farmakoterapii są stosunkowo częste, ale zazwyczaj szybko ustępują. Wystąpienie silniejszych lub bardziej kłopotliwych działań niepożądanych wymaga konsultacji z lekarzem. Obecnie dostępne są bardzo nowoczesne i bezpieczne preparaty, które można stosować przez długi czas. Część z nich nie wchodzi w reakcje z alkoholem, a przyjmowanie wielu z nich nie stanowi przeciwwskazania do prowadzenia pojazdów.

Psychoterapia i psychoedukacja

W epizodzie depresji szczególnie zaleca się terapię poznawczo-behawioralną, skierowaną na rozwiązywanie problemów, wspierającą. Często pacjenci, zwłaszcza na początku leczenia depresji, nie chcą lub nie mogą podjąć psychoterapii. Czasami też, już po poprawie stanu zdrowia psychicznego w leczeniu farmakologicznym, nie mają dalszej motywacji do kontynuacji takiej psychoterapii. Rzadko, w ściśle uzasadnionych przypadkach, leczenie depresji rozpoczyna się od psychoedukacji (edukacji i rozmów z pacjentem na temat depresji) oraz/lub psychoterapii (i zajęć terapeutycznych) i czeka z włączeniem leczenia farmakologicznego. Przykładami takich sytuacji mogą być łagodna depresja i depresja w przebiegu ciąży.

Fototerapia

Fototerapia to metoda o potwierdzonej skuteczności i dużym bezpieczeństwie, stosowana w przypadku depresji sezonowej, czyli występującej w okresie jesienno-zimowym i/lub zimowo-wiosennym. Polega na powtarzalnej ekspozycji na światło o określonym natężeniu.

Elektrowstrząsy

Elektrowstrząsy są skuteczną i bezpieczną metodą leczenia, zazwyczaj stosowaną w przypadku niepowodzenia prawidłowo prowadzonej farmakoterapii, także wtedy, gdy stan chorego wymaga interwencji, ale podanie leków jest przeciwwskazane lub w sytuacji, gdy depresja i jej skutki zagrażają życiu pacjenta.

Dieta i aktywność fizyczna

Warto także zwrócić uwagę na odpowiednie odżywianie się i aktywność fizyczną. Regularne umiarkowanie nasilone ćwiczenia fizyczne (tzn. takie, w czasie których pacjent może mówić, ale nie jest już w stanie śpiewać) mogą być skutecznym sposobem poprawy nastoju i mogą być wartościowym elementem skojarzonego leczenia depresji.