„Aby zrozumieć autyzm lub inne zaburzenie rozwojowe, trzeba przyglądać się żywym osobom, a nie stereotypom. Wychowawcy o największym doświadczeniu mówią: „Aby dotrzeć do autystycznego dziecka, trzeba się nauczyć patrzeć na świat jego oczyma” /Hart

/

Dziecko z autyzmem w szkole z oddziałami integracyjnymi

W ostatnich latach obserwuje się stały wzrost liczby dzieci dotkniętych autyzmem. Coraz częściej też uczniowie z autyzmem uczą się nie tylko w warunkach klas integracyjnych, ale też w szkołach ogólnodostępnych. Zaspokojenie potrzeb edukacyjnych i rozwojowych ucznia z autyzmem może nie  być łatwe z uwagi na charakter funkcjonowania ucznia i jego szczególne  predyspozycje. 

Charakterystyka autyzmu

Autyzm jest schorzeniem obejmującym szereg objawów i należy do całościowych zaburzeń rozwoju, charakteryzujących się opóźnieniem lub nieprawidłowościami w zakresie rozwoju relacji społecznych, zachowania, komunikacji oraz funkcji poznawczych.

Geneza autyzmu nie została do końca poznana. W początkach badań nad tym schorzeniem przeważały poglądy o jego psychogennym pochodzeniu. Obecnie uznaje się, że schorzenie to jest uwarunkowane wieloczynnikowo. Na ujawnienie się tego schorzenia wpływają przypuszczalnie uwarunkowania genetyczne i czynniki środowiskowe. Wiele badań przemawia za tym, że przyczyną autyzmu dziecięcego jest organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.

Metody  pracy z uczniem z autyzmem

W codziennej pracy nauczycieli i specjalistów pracujących z dzieckiem z autyzmem niezmiernie  ważne jest przestrzeganie trzech podstawowych zasad terapii:

• przygotowania rodziców do pracy z dzieckiem poprzez wyjaśnienie im zachowań dziecka,

• rozszerzenia form kontaktu z dzieckiem, przede wszystkim kontaktu fizycznego,

• stymulacji dziecka do kontaktów społecznych.

 W nawiązaniu do powyższych wskazówek w  pracy z dziećmi z autyzmem najczęściej stosowane są następujące metody terapii:

1. Metoda Behawioralna, wsparta teorią poznania społecznego i terapią rodzin. Główną podstawą terapii behawioralnej stanowią ogólne prawa uczenia się. W edukacji dziecka z autyzmem należy trzymać się podstawowych reguł behawioralnych:

1. jeżeli chcemy, żeby zachowania występowały częściej, powinniśmy je systematycznie wzmacniać.

Są dwa rodzaje wzmocnień: pozytywne i negatywne. W pracy z dzieckiem stosujemy prawie zawsze wzmocnienia pozytywne. Można wyróżnić cztery rodzaje wzmocnień: pierwotne np.: jedzenie i picie; wtórne np.: pieniądze, żetony; socjalne np.: pochwały, uściski; stymulujące np.: zabawki. Wzmocnienie powinno być stosowane, gdy dziecko zachowa się dobrze, bezpośrednio po tym, gdy się tak zachowa oraz w sposób wyraźny.

1. b) zachowanie niepożądane  nie powinno być wzmacniane,
2. c) pojawienie się trudnego zachowania nie jest niebezpieczne, jeśli tylko nie jest wzmacniane.

2. Metoda Dobrego Startu – składają się na nią 3 elementy: element słuchowy (piosenka lub wiersz), element wzrokowy (wzory graficzne)  i element motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych, połączonych z rytmem piosenki lub wiersza). Celem metody jest jednoczesne rozwijanie funkcji wzrokowych, słuchowych, językowych, motorycznych, a także kształtowanie lateralizacji oraz orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Funkcje te leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania. Metoda Dobrego Startu kształci także zdolność rozumienia i posługiwania się symbolami abstrakcyjnymi, ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci, mających trudności w przystosowaniu społecznym lub zaburzonych emocjonalnie.

3. Arteterapia – jest terapią poprzez sztukę. Dziecko za pomocą różnych technik plastycznych ma możliwość symbolicznie wyrazić trudne przeżycia, doświadczenia, emocje. Arteterapia wyzwala aktywność twórczą, wyrównuje braki  ograniczenia psychofizyczne, a jednocześnie obniża napięcie i pomaga nazwać problem.

4. Muzykoterapia – wykorzystuje terapeutyczny wpływ muzyki na rozwój dziecka z autyzmem. Muzyka daje możliwość odbioru miłych i przyjemnych doznań, pobudza do działania lub skłania do skupienia, pomaga w nawiązaniu kontaktu z innymi ludźmi.

4. Pedagogika zabawy - W celu wspomagania rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, wzbogacania jego doświadczeń, rozwoju jego nowych umiejętności stosuje się metody pedagogiki zabawy w formie:

• pląsów, korowodów, tańców,

• zabaw ruchowych,

• zajęć ze słowem i piosenką.

Zajęcia prowadzone w oparciu o tę metodę stanowią dla dziecka okazję do radości oraz przyjemnego spędzania czasu.

6. Metoda Integracji Sensorycznej – metoda oparta na poprawie jakości przesyłania  i organizacji informacji odbieranych przez różne zmysły. Jej głównym celem jest dostarczenie dziecku podczas zabawy ruchowej kontrolowanej ilości bodźców docierających do niego  z otoczenia, jak i jego ciała.

7. Metoda czytania prof. Jadwigi Cieszyńskiej - jest metodą syntetyczną, sylabową  z elementami czytania globalnego. Wyrazom zawsze nadawane jest znaczenie, które ułatwia dziecku proces zapamiętania materiału i przyspiesza naukę czytania. Bardzo istotne znaczenie ma fakt, że praca tą metodą przybiera formę zabawy, w której maksymalnie wykorzystywana jest cała aktywność dziecka. Taka wszechstronna stymulacja sprzyja ogólnemu rozwojowi języka i pozwala na szybkie opanowanie czytania ze zrozumieniem.

8.Terapia ręki - ma na celu usprawnianie  tych funkcji percepcyjno – motorycznych, dzięki którym dziecko osiągnie optymalny poziom   w zakresie samoobsługi oraz doskonalenie sprawności manualnej  i grafomotoryki.  Do innych celów terapii ręki zalicza się także:

• poprawę umiejętności chwytu,

• wypracowanie zdolności skupienia uwagi i patrzenia,

• wzmacnianie koncentracji,

• poprawę koordynacji wzrokowo-ruchowej,

• przekraczanie linii środka ciała.

9. Współpraca z rodziną

      Integracyjne oddziaływania szkoły, aby były skuteczne, muszą być zharmonizowane                                                      z oddziaływaniami środowiska rodzinnego, stąd w pracy pedagogicznej szczególne znaczenie ma współpraca z rodzicami wychowanków.                   

      Systematyczna, planowana współpraca rodziców ze szkołą jest jednym z czynników wpływających na osiągnięcia szkolne dziecka z autyzmem, na jego prawidłowe funkcjonowanie w klasie oraz w środowisku szkoły integracyjnej.                            

Współpraca ta szczególnie jest konieczna przy tworzeniu całościowego planu nauczania                                            i kierowania pracą dziecka, gdyż to rodzice są  osobami najlepiej poinformowanymi o tym, jakie metody są w wypadku ich dziecka najbardziej skuteczne. Rozsądnie jest ująć jak najwięcej tych szczegółów planując pracę z dzieckiem z autyzmem, tak by można było monitorować jego postępy                                                         w poszczególnych latach pracy. Poza tym warto w takim planie uwzględnić również porady poszczególnych specjalistów przekazane przez rodziców w zakresie postępowania z dziećmi                                                z autyzmem.  Poprzez tą ścisłą współpracę także rodzice uczą się – często przy pomocy terapeutów                           i pedagogów lepszego rozumienia swoich dzieci i adekwatnego reagowania na ich potrzeby.

Działalność edukacyjna szkoły integracyjnej opiera się także na indywidualnych programach edukacyjnych, ustalanych dla każdego ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych na podstawie wielospecjalistycznej oceny poziomu jego funkcjonowania i zawierających realne, szczegółowe cele, zadania i treści, mieszczące się w sferze najbliższego rozwoju ucznia. Takie programy wykorzystywane do pracy edukacyjno- rewalidacyjnej winny być opracowane przez zespół wszystkich nauczycieli pracujących z  danym dzieckiem. W skład takiego zespołu wchodzą oprócz nauczycieli także inne osoby, nauczyciele prowadzący zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, terapeutyczne, logopedyczne, rewalidacyjne, a także psycholog i pedagog szkolny oraz nauczyciele współorganizujący proces edukacyjny. Zespół ten zobowiązany jest do ścisłej współpracy, polegającej na rzetelnej i kompetentnej wymianie informacji, wspólnym zaprogramowaniu oraz konsekwentnym realizowaniu ustaleń dotyczących edukacji i wychowania.

Szkoła Promująca Zdrowie

Urszula Szkutnik

Linki do filmów edukacyjnych dotyczących tematyki autyzmu u dzieci i młodzieży:

• Amazing things  happen: https://www.youtube.com/watch?v=QLv-dvLCgAg
• Jedno pytanie, które zmieni Twoje myślenie : https://www.youtube.com/watch?v=GjBNT1u9ph8
• Świat oczami dzieci w spektrum autyzmu: https://www.google.com/search?q=%C5%9Bwiat+oczami+dzieci+w+spektrum+autyzmu+film+edukacyjny+dla+dzieci&ei=bYAfZLD5PNL3qwHEo4EY&oq=%C5%9Awiat+oczami+dzieci+w+spektrum+autyzmu+film&gs_lcp=Cgxnd3Mtd2l6LXNlcnAQARgBMgUIIRCgATIFCCEQoAEyBQghEKABMgUIIRCgAToKCAAQRxDWBBCwAzoGCAAQFhAeOgcIIRCgARAKSgQIQRgAUOwzWKJKYPNfaAFwAXgBgAHrBIgBoQqSAQsyLjEuMC4xLjAuMZgBAKABAcgBCMABAQ&sclient=gws-wiz-serp#fpstate=ive&vld=cid:6bea7367,vid:7y7v_ePzMcE