4 MARCA

ŚWIATOWY DZIEŃ WALKI Z OTYŁOŚCIĄ
ORAZ ZWIĘKSZENIE ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZNEJ W KWESTII PRAWIDŁOWEGO ODŻYWIANIA
I JEGO WPŁYWU NA ZDROWIE

Otyłość to przewlekła choroba, którą mogą wywoływać różne czynniki. Najczęściej przyczyną jest nieprawidłowa dieta w połączeniu z niską aktywnością fizyczną. Przyjmowanie w pokarmach zbyt dużej ilości energii, która przekracza stopień jej zużycia przez organizm, powoduje otyłość pierwotną (prostą). Należy jednak zaznaczyć, że nie każdy przypadek zachorowania na otyłość wynika ze sposobu odżywiania. Czasem nadmierny przyrost masy ciała powodują leki. Zdarza się też, że otyłość jest następstwem innej choroby. W takich przypadkach chory cierpi na tzw. otyłość wtórną. Mogą ją wywoływać zaburzenia hormonalne lub zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego. U niektórych chorych otyłość wtórna wynika też z uwarunkowań genetycznych.

Przyczyny otyłości:

1. Czynniki genetyczne
   Otyłość ma często charakter rodzinny, co może dowodzić przyczyny genetycznej, jednak warto wziąć pod uwagę, że osoby mieszkające razem mają zazwyczaj podobne nawyki żywieniowe i przyzwyczajenia, związane ze stylem życia, które również mogą sprzyjać tyciu. Oddzielenie tych ostatnich czynników od uwarunkowań genetycznych jest niezmiernie trudne. Badania medyczne dowodzą, że geny są odpowiedzialne za 80% osobniczej predyspozycji do otyłości, która wprost prowadzi do chorób jej towarzyszących. Niestety nie do końca wiadomo, w jakim mechanizmie geny czynią z nas otyłych lub szczupłych. Niektóre z nich decydują o tym, jak mózg kontroluje apetyt i odczuwanie sytości, inne mogą wpływać na sposób magazynowania.

2. Czynniki środowiskowe
   Środowisko, w tym zachowania związane ze stylem życia, sposobem odżywiania i aktywnością fizyczną, mają ogromny wpływ na otyłość. Zwiększenie się liczby osób otyłych koreluje ze zmianami w odżywianiu i spadkiem aktywności fizycznej, które obserwuje się w krajach zachodnich przez ostatnie 20-30 lat. O ile predyspozycji genetycznych nie można zmienić, to można zmienić natomiast zwyczaje żywieniowe i zakres aktywności fizycznej.

3. Czynniki psychologiczne
   Czynniki psychologiczne mocno wpływają na nawyki żywieniowe. Wiele osób spożywa nadmiar pokarmów pod wpływem przeżywanych negatywnych emocji, takich jak ból czy złość. Często uważa się, że otyli ludzie mają słabą wolę, słaby charakter lub świadomie wybierają „wygodny” styl życia. Bardziej właściwe jednak jest podejście uznające otyłość za przewlekłą chorobę, a nie świadomy wybór. Otyłość to nie brak samokontroli. To złożone schorzenie, które łączy zaburzenia kontroli apetytu i metabolizmu energetycznego.

Wskaźnik BMI i jego znaczenie w diagnostyce otyłości

W celu diagnozowania otyłości, a także nadwagi, stosuje się często wskaźnik BMI, czyli Body Max Index. Pokazuje on stosunek masy ciała do wzrostu i oblicza się go w oparciu o wzór:

M/W² = BMI

M – masa ciała określona w kilogramach

W – wzrost określony w metrach

Dzięki temu wskaźnikowi można określić, czy dana osoba cierpi na nadwagę lub otyłość, a także z jakim stopniem otyłości się zmaga.

BMI>25 – nadwaga,

BMI>30 – otyłość I stopnia,

BMI>35 – otyłość II stopnia,

BMI>40 – otyłość III stopnia zwana także otyłością olbrzymią.

Wskaźnika BMI nie stosuje się w przypadku kobiet w ciąży i osób zajmujących się uprawianiem sportów siłowych. BMI nie oblicza się również u chorych, u których pojawiły się obrzęki. Warto też pamiętać, że u dzieci i młodzieży przed 19 rokiem życia, BMI określa się w oparciu o siatkę centylową.

Dlaczego otyłość jest niebezpieczna?

Otyłość obciąża stawy, które codziennie dźwigają nasze ciało. Ponadto otyłość prowadzi do degeneracji kości i stawów. I tak na przykład podczas kiedy otyła osoba ma 20 lat, jej stawy (najczęściej kolanowe) mają wrażenie jakby miały co najmniej 40.

Nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się nie tylko w postaci widocznych fałdek. Znacznie bardziej niebezpieczne jest odkładanie się tłuszczu w naczyniach krwionośnych w postaci tzw. blaszek miażdżycowych. Ich obecność powoduje upośledzenie przepływu krwi odżywianie poszczególnych narządów. Najczęściej dotyczy to serca. Dlatego też otyłość zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (zawał serca, udar mózgu).

Otyłość wpływa również na nasze samopoczucie psychiczne. Prowadzi do obniżenia samooceny przez co zwiększa ryzyko depresji. W walce z otyłością istotna jest przede wszystkim prawidłowa dieta (w jej ustaleniu może Ci pomóc dietetyk). Pamiętaj, że nie musi to oznaczać drakońskiego ograniczenia ilości jedzenia! Być może konieczna będzie jedynie modyfikacja składu Twojego jadłospisu. Dieta taka powinna w sobie zawierać produkty niskokaloryczne o odpowiednich wartościach odżywczych .W przypadku odchudzania, kluczowym jest, by w ciągu dnia spożywać od 4 do 5 mniejszych posiłków i pić odpowiednią ilość wody (około 2 litry).

Przyjmuje się, za optymalne, utratę od 0,5 do 1 kg masy ciała tygodniowo. W innym wypadku, przy zbyt szybkiej utracie masy ciała w krótki czasie, może dojść do powrotu dawnej masy ciała.

Ćwicz regularnie (możesz zacząć od codziennych spacerów trwających 15-20 minut). Odpowiednio dobrane ćwiczenia wpływają pozytywnie na spalania tłuszczu brzusznego, zwiększenia masy mięśniowej, a także polepszenie wyglądu i samooceny osoby zmagającej się z otyłością. Wspominane wcześniej spacery, ale także, pływanie, ćwiczenia w wodzie czy joga to świetne aktywności, które nie obciążają nadmiernie układu szkieletowo-mięśniowego.

Dla prawidłowego rozwoju dziecka ogromne znaczenie ma ograniczenie niezdrowej żywności. Należy starać się zaopatrzyć lodówkę i spiżarnię w zdrową żywność, a mniej zdrowe przekąski, podawać jako rzadki „przysmak”. Oprócz tego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby codziennie przez co najmniej 60 minut, dzieci oraz młodzież, korzystały z zaufanego źródła aktywności fizycznej. Odpowiednie zajęcia fizyczne obejmują gry, sport, zajęcia na siłowni, a także zajęcia na świeżym powietrzu.

Równie ważne jest ograniczenie czasu spędzanego przez dziecko przed ekranem telewizora lub monitora. Więcej czasu spędzonego na siedzeniu przed ekranem oznacza mniej czasu na aktywność fizyczną i zdrowy sen. Ponieważ ćwiczenia i sen odgrywają dużą rolę w utrzymaniu prawidłowej wagi ciała, ważne jest, aby zachęcać do tych aktywności zamiast grania na komputerze lub oglądania telewizji. Jeżeli już mowa o śnie to badania sugerują, że zarówno dzieci, jak i dorośli, nieśpiący wystarczająco dużo, mogą w końcu zacząć ważyć więcej.

Oprócz tych dwóch wymienionych czynników, czyli diety oraz aktywności fizycznej, nie można zapomnieć także o zmniejszaniu codziennego stresu, bowiem stres może mieć wiele negatywnych skutków dla ciała i umysłu. Badanie z 2012 roku sugeruje, że stres może wywołać reakcję mózgu, która zmienia wzorce żywieniowe i prowadzi do wzmożenia się apetytu na wysokokaloryczne potrawy. Z kolei spożywanie zbyt wielu wysokokalorycznych pokarmów może przyczyniać się do rozwoju otyłości.

Szkoła Promująca Zdrowie

Monika Mokrzyszewska